Badania kliniczne wykazały, że żucie gumy pobudza gruczoły ślinowe do wytwarzania dużych ilości śliny (10-12 krotne zwiększenie w porównaniu do śliny niestymulowanej). Guma do żucia jest jedynym w swoim rodzaju artykułem spożywczym, ponieważ żuje się ją przez dłuższy czas (często około 20 minut), a jednocześnie ma stosunkowo niewiele kalorii. W niniejszym rozdziale wykazano, że żucie gumy bez cukru zwiększa wytwarzanie śliny, a wszystkie korzyści, jakie proces ten niesie ze sobą dla zdrowia jamy ustnej, a mianowicie: usuwanie resztek pokarmu i cukrów, neutralizowanie kwasów oraz wspomaganie remineralizacji, mogą pomóc w zmniejszeniu zapadalności na próchnicę.

Żucie gumy przez osoby zdrowe zwiększa wydzielanie śliny z poziomu spoczynkowego wynoszącego 0,4–0,5 mL/minutę do około 5–6 mL/minutę, przy czym po około 5 minutach poziom ten spada do około 2 mL/minutę, a następnie powoli do poziomu 1,2–1,5 mL/minutę po upływie 20 minut.

Efektem pobudzania jest zwiększenie stężenia dwuwęglanu w ślinie wpływającej do ust. Dwuwęglan ten podnosi poziom pH śliny i znacznie zwiększa jej moc ochronną; ślina jest zatem o wiele skuteczniejsza w neutralizowaniu i buforowaniu kwasów zawartych w artykułach spożywczych oraz kwasów powstających w płytce na skutek fermentacji węglowodanów. Jednocześnie fosforan zawarty w ślinie ulega przekształceniu w wyniku podwyższenia poziomu pH i większa jego część przyjmuje formę PO4. Zwiększa się również poziom wapnia w ślinie.

Obserwacje poczynione przez Hein’a i innych, dotyczące „dużego i trwałego podwyższenia poziomu pH płytki” podczas żucia gumy po spożyciu cukru zostały potwierdzone wieloma badaniami przeprowadzanymi na całym świecie.

Wspomniane zmiany w składzie śliny zwiększają jej zdolność do zapobiegania spadkowi poziomu pH oraz w większym stopniu sprzyjają wzrostowi kryształów hydroksyapatytu. Ponadto, zwiększona ilość i natężenie przepływu stymulowanej śliny zwiększa zdolność usuwania cukrów i kwasów z przestrzeni wokół zębów. Te trzy właściwości śliny przekładają się na podatność danej osoby na próchnicę, a na wszystkie te właściwości korzystnie wpływa pobudzanie gruczołów ślinowych.

Działanie stymulowanej śliny odgrywa najważniejszą rolę wówczas, gdy płytka narażona jest na ryzyko działania kwasów, co ma miejsce w trakcie 20-30 minut od momentu spożycia pokarmu próchnicotwórczego. Jednak, w przypadku większości artykułów spożywczych, proces pobudzania ślinianek zanika wkrótce po połknięciu ostatniego kęsa, a skład śliny powraca do normalnego stanu w okresie krótszym niż 5 minut, więc efekty ochronne nie występują wówczas, gdy są najbardziej potrzebne.

W celu zwiększenia ochronnych właściwości śliny podczas ekspozycji na działanie kwasów, potrzebny jest bodziec, który sam w sobie nie będzie próchnico-twórczy, a jego efekty utrzymają się możliwie jak najdłużej. Niezawierająca cukru guma do żucia to bardzo praktyczny i dopuszczalny bodziec, który można żuć po spożyciu podlegających fermentacji węglowodanów, i który nie dostarcza nadmiernej ilości kalorii. W toku kilku badań wykazano, że żucie gumy bez cukru pobudza proces wytwarzania śliny, który może utrzymywać się do dwóch godzin.

Stężenie jonów, które składają się na siatkową strukturę hydroksyapatytu (Ca2+, PO43-, OH-), jest wyższe w ślinie stymulowanej niż w niestymulowanej; stymulowana ślina jest zatem skuteczniejszym środkiem do remineralizacji kryształów szkliwa zniszczonych na skutek początkowego narażenia na działanie kwasów. Podczas badań in situ nad próchnicą prowadzonych przez Leach’a i innych, badani żuli gumę zawierającą sorbitol przez 20 minut po posiłkach i przekąskach (pięć razy dziennie). Zyskanie bądź utrata minerałów w płytkach szkliwa ludzkiego, posiadających sztucznie wykonane ubytki i osadzonych w obrębie jamy ustnej przez 3 tygodnie zostało po upływie tego okresu zmierzone i porównane z wynikami uzyskanymi po upływie podobnego okresu, w którym nie żuto gumy. Remineralizacja ubytków szkliwa nastąpiła zarówno u osób żujących gumę, jak i tych, które gumy nie żuły, natomiast u osób żujących remineralizacja ta była niemalże podwojona.

Podobny eksperyment wykazał, że nawet w przypadku gumy zawierającej sacharozę, remineralizacja osiągnęła znaczący poziom po 30-stu minutach żucia, ale nie po 20 minutach. Doniesienia te zostały zasadniczo potwierdzone przez Creanor’a i innych. I są spójne ze stwierdzonym przez Kashket’a i innych zmniejszeniem demineralizacji szkliwa (mierzonego metodą penetracji jodku) dzięki żuciu gumy zawierającej sorbitol. Ustalenia poczynione przez Steinberg’a i innych stanowią dalsze potwierdzenie tych badań; mówiąc w skrócie, stosowanie gumy bez cukru (słodzonej albo ksylitolem, albo sorbitolem) przez okres sześciu tygodni spowodowało zwiększenie poziomu wapnia w płytce nazębnej oraz znaczące zmniejszenie wskaźnika płytki nazębnej w porównaniu do sytuacji, w której gumy nie żuto. Remineralizację in vivo uznaje się zasadniczo za proces powolny, a do znaczącej remineralizacji doszło w ciągu 3 tygodni. Te modelowe eksperymenty wskazują, że stosowanie gumy bez cukru może pomóc w zapobieganiu próchnicy przesuwając szalę bardziej w kierunku remineralizacji, niż demineralizacji.

Ponadto, stosowanie gumy bez cukru wiąże się ze zmniejszeniem ilości płytki i redukcją procesu jej powstawania, a także ze zmniejszeniem jej zdolności do formowania kwasów.